Njohësi i mirë i rrethanave në Ballkan, ambasadori amerikan Philip Kaplan i cili ka një karrierë 27-vjeçare si diplomat në Shërbimin e Jashtëm të SHBA-ve, duke përfshirë ndër të tjera detyra speciale në Amerikën Latine, Evropë, Azinë Lindore dhe Afrikë, në një intervistë për Portali Dukagjini ka folur për sfidat me të cilat ballafaqohen vendet e Ballkanit Perëndimor.
Gjithashtu, Kaplan i cili aktualisht është partner në Berliner, Corcoran & Rowe LLP’s Washington, D.C, ka folur edhe për çështje përtej Ballkanit Perendimor të cilat në një formë apo në një tjetër ndikojnë në rajon.
Invazioni rus në Ukrainë ka sjellë një realitet të ri gjeopolitik dhe të sigurisë në botë i cili reflekton veçanërisht në Evropë. Si do ta përshkruanit në përgjithësi situatën e sigurisë në kontinentin e vjetër?
Kaplan: Invazioni rus në Ukrainë dhe planet për të cenuar interesat e sigurisë së NATO-s në Evropë, i bëjnë ndjeshëm më të ndryshme supozimet e mëparshme për marrëdhëniet aleate me Rusinë e Putinit. Kohezioni i bashkuar i NATO-s, ngritja ushtarake dhe sanksionet financiare si përgjigje ndaj invazionit, dhe mbështetja për Ukrainën, nëse tregojnë qëndrueshmëri janë zhvillime pozitive dhe realiste. Putini duket i vendosur të vazhdojë ofensivën e tij, pavarësisht performancës së dobët demonstrative dhe krimeve të luftës të kryera nga ushtria e tij. Ai është padyshim i inkurajuar nga vështirësitë politike të disa liderëve aleatë, si dhe nga presionet inflatore dhe Coronavirusi i përsëritur. Prioriteti kryesor për Evropën dhe aleatin e saj amerikan është të qëndrojnë në kurs – dhe zmbrapsen përballë sfidave të brendshme me të cilat përballen të gjithë.
Ku e shihni Ballkanin në gjithë këto konflikte gjeopolitike? Mendoni se ndoshta i është lënë shumë hapësirë ndikimit rus?
Kaplan: Kombet e Ballkanit nuk janë tani aq të ekspozuar ndaj luftës së vazhdueshme sa fqinjët e NATO-s në kufi me Rusinë. Sfida e tyre është të mbështesin një reformë efektive të brendshme politike dhe ekonomike dhe të shmangin sjelljen provokuese me fqinjët e tyre ballkanikë. Kjo qasje ka shumë të ngjarë të tërheqë mbështetje nga partnerët e BE-së dhe SHBA-ve dhe në këtë mënyrë të pengojë përmbysjen e drejtpërdrejtë ose të tërthortë të organizuar nga Rusia.
A ka vend për të përmirësuar qasjen e Bashkimit Evropian ndaj Ballkanit Perëndimor? Në këtë drejtim dhe duke reflektuar edhe për të kaluarën, a mendoni se diplomacia perëndimore ka bërë gabime si mos përfshirja e çështjes së Kosovës në Konferencën e Dejtonit në vitin 1995?
Kaplna: Po, me atë që kombet e Ballkanit bëjnë në shtëpi dhe në marrëdhëniet me fqinjët e tyre përkatës. Për sa i përket Konferencës së Dejtonit të vitit 1995, pezullimi i armiqësive dhe zemërimi i luftërave ballkanike të viteve 1990 ishte një detyrë e frikshme dhe një arritje jetike. Sigurisht, ajo la punë të papërfunduara, por insistimi për t’u marrë me atë çështje shumë komplekse do të kishte komplikuar më tej fundin e luftërave. Për këtë ngelën disa prioritete, duke përfshirë marrëdhëniet Kosovë-Serbi.
Kohët e fundit në Ballkan janë ndërmarrë iniciativa të ndryshme të cilat mund të duken si një alternativë e integrimit në BE, por nga shumë këndvështrime shihen si të rrezikshme, siç është nisma e Open Balkan, ose jo mjaftueshëm të qarta si Procesi i Berlinit. Cili është mendimi juaj në këtë drejtim?
Kaplan: Unë ndaj mendimin se puna drejt integrimit me BE-në dhe marrëdhëniet e ngushta me Shtetet e Bashkuara duhet të jenë objektivat kryesore operacionale për vendet e Ballkanit dhe se nisma e Open Balkan është një shpërqendrim, së këndejmi edhe potencialisht e rrezikshme. Procesi i Berlinit është i motivuar mirë dhe i fokusuar në mbështetjen e shteteve të BE-së për kombet e Ballkanit me një fokus në investime, tregti, taksa dhe shqetësime eventuale mjedisore si ndryshimi i klimës. Se si mund të zhvillohet tutje mbetet për t’u parë.
Në përgjithësi, cila është sfida kryesore me të cilën përballen sot vendet e Ballkanit Perëndimor dhe si e shihni rolin e sotëm të qeverive ballkanike?
Kaplan: Ekzistojnë tri sfida kryesore: tendencat drejt mosbesimit dhe provokimeve brenda Ballkanit që kanë potencial dhe mund të çojnë përsëri në konflikt; marrja e duhur e politikave të reformës së brendshme politike dhe ekonomike të çdo kombi; dhe ndërtimi i mbështetjes me Shtetet e Bashkuara dhe partnerët e BE-së.
Cila mendoni se duhet të jetë zgjidhja e duhur në mosmarrëveshjet historiko-politike mes Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut?
Kaplan: Ka pasur disa shenja inkurajuese kohëve të fundit si rezultat i negociatave midis Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut. Të dy kombet kanë bërë një rrugë të mirë që nga heqja e kontrollit sovjetik dhe rënia e shtetit jugosllav. Maqedonia e Veriut ka siguruar pavarësinë e saj dhe Bullgaria ka siguruar anëtarësimin në NATO dhe BE. Barra e historisë qëndron shumë në marrëdhëniet ndërballkanike, duke përfshirë ato ndërmjet Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut. Por paqëndrueshmëria dhe lufta aktuale e rrezikshme në Evropë – shumë afër kufijve ballkanikë – argumentojnë fuqishëm për akomodimin praktik dhe zgjidhjen e dallimeve. Të dy kombet meritojnë një të ardhme më të mirë dhe siguri nga rreziqet e jashtme.
Si e shihni në përgjithësi të ardhmen e Ballkanit Perëndimor? A mendoni se diplomacia perëndimore duhet të ketë më shumë përkushtim drejt përmbylljes së plotë të njohjes së shtetësisë së Kosovës brenda sistemit politik ndërkombëtar? Cili mendoni se duhet të jetë rezultati përfundimtar i bisedimeve Kosovë-Serbi dhe si e shihni procesin e bisedimeve?
Kaplan: E ardhmja e Ballkanit Perëndimor qëndron para së gjithash në duart e liderëve dhe popujve ballkanik. Ndërsa liderët amerikanë dhe evropianë tani të gjithë përballen me prioritete urgjente dhe kufizime financiare. Besoj se Shtetet e Bashkuara do të jenë të gatshme të mbështesin partnerët e mundshëm që përballen me përgjegjësitë e tyre, dhe kjo mbështetje gjithashtu mund të shtrihet edhe nga disa liderë të BE-së. Janë të njohura marrëdhëniet historikisht të tensionuara Serbi-Kosovë, si dhe mosbesimi i vazhdueshëm, por në anën tjetër dhe marrëdhënia e ngushtë ndërmjet Serbisë dhe Rusisë që nga Lufta e Parë Botërore. Ca përpjekje realiste dhe praktike me mirëbesim, do të kishin shumë rëndësi për të lehtësuar këtë tension dhe mosbesim.
