Shkruan: Daniel Högsta
Nga data 19-21 maj, liderët e vendeve të G7-s (Kanada, Franca, Gjermania, Italia, Japonia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara), si dhe përfaqësues të nivelit të lartë nga Bashkimi Evropian do të takohen në Hiroshima, Japoni. Shumë nga këta udhëheqës do ta vizitojnë qytetin, një nga dy vendet ku u përdorën armët bërthamore në gusht të vitit 1945, për herë të parë. Dhe duke qenë se kërcënimi bërthamor është tani më i lartë se në çdo kohë që nga fundi i Luftës së Ftohtë, ata nuk duhet ta përdorin këtë rast për të aprovuar të njëjtat masa të mospërhapjes si diçka të re; përkundrazi, duhet të angazhohen për masa konkrete dhe të besueshme çarmatimi bazuar në ndalimin e armëve bërthamore.
Kryeministri japonez, Fumio Kishida, i cili vjen nga një familje politike e Hiroshimës dhe kishte të afërm që vdiqën në bombardimin e vitit 1945, vendosi të mbajë Samitin e G7-s në qytet pikërisht për shkak të historisë së tij. Në dritën e pushtimit rus të Ukrainës dhe goditjeve të mëvonshme bërthamore, ruajtja e paqes ndërkombëtare dhe zbatimi i çarmatimit bërthamor do të renditen në krye të agjendës. Kishida gjithashtu e ka mendjen edhe në Gadishullin Korean, ku, në muajt e parë të vitit 2023, Koreja e Veriut vazhdoi të rriste testimin e raketave dhe SHBA-ja e Koreja e Jugut kryen stërvitje të përbashkëta ushtarake që përfshinin avionë me aftësi bërthamore.
Kërcënimi global që vjen nga armët bërthamore nuk mund të mbivlerësohet. Për sa i përket shkallës së shkatërrimit që shkaktojnë dhe trashëgimisë së tyre radioaktive të vazhdueshme, ato janë armët më shkatërruese, çnjerëzore dhe më pa dallim të krijuara ndonjëherë. Përdorimi i tyre do të kishte një ndikim masiv mjedisor, madje edhe një konflikt i kufizuar bërthamor do të shkaktonte zi buke të përhapur. Duke njohur këto pasoja të gjera, pesë nga nëntë shtetet e armatosura bërthamore pohuan në janar të vitit 2022 “se një luftë bërthamore nuk mund të fitohet dhe nuk duhet të luftohet kurrë” – një deklaratë e bërë jehonë nga udhëheqësit e G7-s në komunikatën e tyre nga Elmau, Gjermani.
Viktimat e shkaktuara nga bombardimet atomike të Hiroshimës dhe Nagasakit tregojnë se çdo përdorim i këtyre armëve, edhe nëse nuk çon në luftë bërthamore gjithëpërfshirëse, mund të vrasë qindra mijëra civilë dhe të plagosë shumë të tjerë. Për më tepër, siç ka paralajmëruar Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq, sistemet e reagimit ndaj emergjencave dhe infrastruktura shëndetësore do të mbingarkohen dhe nuk do të jenë në gjendje të ofrojnë ndihmën e duhur për të mbijetuarit. Rrezet radioaktive do të kontaminonin zona të mëdha dhe paniku i përhapur do të shkaktonte lëvizje masive të njerëzve dhe përçarje të rënda ekonomike.
Ministrat e Jashtëm të G7-s lëshuan një komunikatë zhgënjyese kur u takuan në Nagano të Japonisë në prill dhe eprorët e tyre duhet të bëjnë më shumë në samit. Në mënyrë të veçantë, ata mund dhe duhet të ndërmarrin katër hapa për të siguruar që armët bërthamore të mos përdoren më kurrë.
Së pari, duhet të dënojnë pa mëdyshje çdo kërcënim për përdorimin e armëve bërthamore në terma po aq të forta sa ato të përdorura gjatë vitit të kaluar nga palët në Traktatin e Kombeve të Bashkuara për Ndalimin e Armëve Bërthamore (TPNW) dhe G20-ës.
Në samitin e vitit të kaluar udhëheqësit e G7-s thanë se “dënojnë deklaratat provokuese të Rusisë që sinjalizojnë kërcënimin e përdorimit të armëve bërthamore”. Në Hiroshima ata duhet të dënojnë jo vetëm deklarata të tilla, të cilat janë bërë edhe nga Koreja e Veriut, por edhe përgatitjet për përdorimin e armëve bërthamore, përfshirë stërvitjet bërthamore. Kjo është veçanërisht e rëndësishme pasi pezullimi i traktatit të ri START nga Rusia ka ndaluar shkëmbimin e informacionit për ushtrime të tilla. Mungesa e komunikimit në këtë front rrit ndjeshëm rrezikun e konfliktit aksidental, sepse si SHBA-ja ashtu edhe Rusia mbajnë një pozicion bërthamor paralajmërues.
Më pas, ata duhet të njohin zyrtarisht pasojat katastrofike humanitare të përdorimit të armëve bërthamore. Ndërsa në Hiroshima, udhëheqësit e G7-s do të takohen me të mbijetuarit e bombardimeve të vitit 1945, të cilët jetuan përmes “ferrit në tokë”, siç e përshkroi njëri prej tyre. Udhëheqësit amerikanë, francezë dhe britanikë që do të bisedojnë me Hibakushat (siç quhen të mbijetuarit) kanë autoritetin për të lëshuar armë bërthamore edhe më të fuqishme. Rrjedhimisht, ata duhet të pranojnë publikisht se përdorimi i tyre do të dënonte civilë të panumërt me të njëjtin fat, në vend që t’i jepnin jehonë idealit të një bote pa armë bërthamore.
Së treti, në kundërpërgjigje të njoftimit të fundit të presidentit rus, Vladimir Putin, për planet për vendosjen e armëve bërthamore në Bjellorusi, liderët e G7-s duhet të bien dakord për t’i dhënë fund praktikës së stacionimit të armëve të tilla në vendet e treta dhe të angazhojnë Rusinë në dialog për ta dekurajuar nga zbatimi i vendimit. Kjo do të kërkojë që krerët e shteteve të reflektojnë mbi politikat e tyre të “ndarjes bërthamore”: Italia dhe Gjermania – të dyja vendet e G7-s – si dhe Belgjika, Holanda dhe Turqia aktualisht janë nikoqire të armëve amerikane. Kësaj praktike duhet t’i jepet fund gjithëpërfshirëshëm, pasi ajo vetëm rrit rrezikun e një katastrofe.
Së fundi, G7 duhet të marrë angazhime praktike dhe të zbatueshme për çarmatimin. Udhëheqësit e saj duhet t’i përgjigjen pamaturisë bërthamore të Rusisë dhe Koresë së Veriut – dhe kërcënimit të përshkallëzimit të shpejtë të konfrontimit – duke zhvilluar një plan për t’u angazhuar me të gjitha shtetet e armatosura bërthamore për të negociuar reduktimin dhe eliminimin eventual të arsenaleve të tyre.
Për fat të mirë, ata nuk duhet të rishpikin rrotën: TPNW, një kornizë shumëpalëshe çarmatimi e njohur ndërkombëtarisht, është tashmë në dispozicion të tyre. Pothuajse gjysma e shteteve anëtare të OKB-së e kanë nënshkruar ose ratifikuar traktatin dhe ndërsa më shumë shtete po i bashkohen vargut, norma ndërkombëtare kundër armëve bërthamore do të forcohet. Përfundimisht ato do të konsiderohen si të panevojshme, ashtu si dhe armët kimike dhe biologjike, minat tokësore dhe bombat thërrmuese.
Si një vend, Hiroshima është një simbol i fuqishëm. Hidehiko Yuzaki, guvernator i Hiroshimës, shpreson se një vizitë qytetit do t’i lejojë udhëheqësit e G7-s “të kuptojnë realitetin e bombardimeve atomike, të njohin plotësisht anën çnjerëzore të armëve bërthamore dhe të kuptojnë edhe një herë se mënyra e vetme dhe e sigurt për t’i shpëtuar frikës së përdorimit të tyre është t’i shfuqizosh ato”. Samiti i G7-s ofron një mundësi të pashembullt për të treguar lidership të vërtetë në një kohë të tensioneve të rritura bërthamore. Do të ishte marrëzi – dhe e rrezikshme – të kënaqeshim me premtimet boshe.
