Nga Serhiy Kudelia
Ukraina dhe Rusia përballen me pengesa për bisedimet e paqes, por presioni për të negociuar në mënyrë të pashmangshme do të rritet.
Më shumë se një vit pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, lufta duket se ka arritur në një bllokim.
Që nga çlirimi i Khersonit nga forcat ukrainase nëntorin e kaluar, të dyja palët janë përfshirë në luftë pozicionale me vetëm ndryshime të vogla në kontrollin territorial. Ofensiva dimërore e pritshme ruse mezi lëvizi vijën e frontit dhe nuk arriti të pushtonte qytete të kontestuara gjatë në rajonin e Donbasit, si Avdiivka, Mariinka, Bakhmut dhe Vuhledar.
Ndërkohë, ushtria ukrainase përdori pozicione shumë të fortifikuara dhe armë të furnizuara nga Perëndimi për të zmbrapsur me sukses sulmet e blinduara ruse. Edhe nëse forcat ruse përfundimisht kapin Bakhmutin kryesisht të shkatërruar, pozicionet e fortifikuara të Ukrainës rreth aglomeratit Sloviansk-Kramatorsk do të pengonin çdo lëvizje të mëtejshme.
Nga ana tjetër, kundërofensiva ukrainase ka të ngjarë të synojë zonat jugore të rajoneve Kherson dhe Zaporizhia, ku forcat ruse kanë ndërtuar linja mbrojtëse me shtresa që nga vjeshta. Duke pasur parasysh densitetin e shtuar të forcave ruse përgjatë vijës së frontit jugor, do të jetë e vështirë për ukrainasit që të përsërisin lëvizjet e papritura me pincë që lejuan çlirimin e shpejtë të qyteteve të pushtuara në rajonin e Kharkiv dhe pjesë të Donbasit vitin e kaluar.
Megjithatë, nëse nuk ka ndryshime vendimtare në fushën e betejës gjatë gjashtë muajve të ardhshëm, presioni për bisedimet e paqes nga qeveritë perëndimore ka shumë të ngjarë të rritet. Pra, a do të ishin Ukraina dhe Rusia gati për negociata?
Pengesat për bisedimet e paqes në Ukrainë
Vargu i operacioneve të suksesshme ushtarake që çuan në tërheqjen poshtëruese të ushtrisë ruse vitin e kaluar forcoi besimin e publikut në fitoren përfundimtare të Ukrainës. Në një anketë të janarit me ukrainasit që banojnë në vend, 89 përqind e të anketuarve thanë se ishin optimistë për të ardhmen e Ukrainës. Shumica e shpjeguan optimizmin e tyre me pritjen e fitores ndaj Rusisë.
Gatishmëria e NATO-s për t’i ofruar Ukrainës armatime gjithnjë e më të avancuara, si artileria me rreze të gjatë, sistemet e mbrojtjes ajrore dhe tanket, i ka rritur më tej pritshmëritë e tilla.
Si rezultat, ndërsa në maj 2022, 59 për qind e të anketuarve favorizonin negociatat me Rusinë, deri në janar, numri kishte rënë në 29 për qind, me 66 për qind që ishin kundër bisedimeve të tilla.
Më e rëndësishmja, lidershipi ukrainas dhe publiku kanë filluar ta përcaktojnë fitoren në terma maksimalistë. Për 82 për qind të të anketuarve, paqja me Rusinë është e mundur vetëm me kthimin e të gjitha territoreve të pushtuara që nga viti 2014, duke përfshirë Krimenë dhe provincat Donetsk dhe Luhansk.
Ekziston gjithashtu një mbështetje dërrmuese e publikut për anëtarësimin në NATO me më shumë se 80 për qind në favor të saj në të gjitha rajonet e vendit. Anëtarësimi në aleancë shihet nga shumë si një pozicion i panegociueshëm. Vetëm 20 për qind e të anketuarve thanë se do të mbështesnin heqjen dorë nga ky qëllim për hir të paqes me Rusinë.
Pretendimet territoriale dhe politika e jashtme nuk janë të vetmet dallime të papajtueshme midis Ukrainës dhe Rusisë. Udhëheqësit ukrainas kanë treguar gjithashtu se një fitore e plotë do të kërkonte transformimin e regjimit politik të Rusisë dhe reparacione nga Moska.
Siç deklaroi ministri i Punëve të Jashtme të Ukrainës Dmytro Kuleba gjatë Konferencës së Sigurisë në Mynih 2023, derisa Rusia të ndryshojë, “lufta do të vazhdojë në një formë ose në një tjetër”.
Në një intervistë të fundit, kreu i shërbimit të inteligjencës ushtarake të Ukrainës, Kyrylo Budanov, pohoi se kthimi i të gjitha territoreve do të shënonte vetëm fundin e fazës së parë të luftës. Në fazën pasuese, territoret e Rusisë në kufi me Ukrainën do të duhej të çmilitarizoheshin për të krijuar një “zonë sigurie rreth Ukrainës … 100 kilometra në thellësi”.
Kështu, këta skenarë të pasluftës supozojnë largimin e presidentit rus Vladimir Putin nga pushteti si kushtin kryesor për paqen.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy e kishte krijuar tashmë këtë pritje në tetor kur nënshkroi një dekret që hedh poshtë mundësinë e bisedimeve me Putinin. Një pozicion i tillë, sipas tij, duhet të nxisë anëtarët e tjerë të elitës politike ruse që të “fillojnë të mendojnë se çfarë të bëjnë nga brenda, në mënyrë që dikush të pranojë të vijë në një tryezë negociatash me ta”.
Pengesat për paqen në Rusi
Ndërsa Ukraina është e lodhur duke negociuar personalisht me Putinin, udhëheqësi rus e sheh luftën në terma më të gjerë si një konflikt me aleancën perëndimore dhe e hedh poshtë Ukrainën si një shtet kukull perëndimor. Sekretari i tij i shtypit Dmitry Peskov argumentoi në një intervistë të fundit se duke furnizuar me armë Ukrainën, Francën, Mbretërinë e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara kishin hyrë në një “konfrontim të drejtpërdrejtë ushtarak” me Rusinë.
Prandaj, Kremlini është i gatshëm të pranojë vetëm liderët perëndimorë si homologë në bisedimet e paqes. Moska më tej kundërshton legjitimitetin e autoriteteve ukrainase në baza ideologjike, duke i akuzuar ato për “favorizimin e nazistëve dhe promovimin e ndjenjave naziste brenda shoqërisë”.
Të vetmit politikanë ukrainas që Kremlini ka treguar si partnerë të mundshëm negociues kanë ikur prej kohësh në Rusi dhe, për rrjedhojë, nuk mund të përfaqësojnë realisht Ukrainën. Meqenëse Perëndimi këmbëngul se asgjë për Ukrainën nuk mund të diskutohet “pa Ukrainën”, perspektiva e bisedimeve të tilla duket veçanërisht e largët në këtë pikë.
Një tjetër pengesë thelbësore për negociatat është ngurtësia e Rusisë në qëllimet e saj të luftës, të cilat kombinojnë kërkesat territoriale, ideologjike dhe strategjike. Aneksimi i katër rajoneve të Ukrainës shtatorin e kaluar, të kontrolluara vetëm pjesërisht nga forcat ruse, krijoi një pretekst për kërkesa shtesë territoriale.
Në të njëjtën kohë, një ligj i miratuar nga Duma e Shtetit Rus në vitin 2020 përjashton çdo konsideratë të koncesioneve territoriale duke vendosur përgjegjësi penale për thirrjet ose përpjekjet aktuale për të dorëzuar pjesë të territorit rus.
Ideologjikisht, Rusia mbetet e përkushtuar për ta inkuadruar luftën si luftë kundër “neo-nazistëve” ukrainas, e cila duhet të përfundojë me ndryshimin e regjimit në Kiev. Strategjikisht, Putini e paraqet luftën si një luftë ekzistenciale për të ruajtur unitetin e shtetit rus dhe për të parandaluar nënshtrimin e tij nga Perëndimi.
Kjo, sipas tij, justifikon nevojën për të larguar praninë perëndimore nga kufijtë e saj dhe për të siguruar që Ukraina të mbetet jashtë aleancës perëndimore. Kërkesa e fundit është miratuar në mënyrë indirekte nga Kina në planin e saj të paqes prej 12 pikash të sapo publikuar. Ndërsa njeh rëndësinë e ruajtjes së parimeve të sovranitetit dhe integritetit territorial, ai bën thirrje për respektimin e “interesave legjitime të sigurisë” të vendeve të tjera dhe refuzon ndjekjen e sigurisë duke “forcuar ose zgjeruar blloqet ushtarake”.
Megjithëse opinioni publik ka qenë një kufizim i dobët në vendimmarrjen e Kremlinit, përpjekjet e tij të pafundme propagandistike sugjerojnë që liderët rusë ende i marrin seriozisht qëndrimet publike. Gjatë vitit të kaluar, të paktën një e treta e rusëve kanë preferuar vazhdimisht bisedimet në vend të operacioneve të vazhdueshme ushtarake. Kjo përqindje arriti kulmin prej 44 për qind në vjeshtën e vitit 2022, kur forcat ruse pësuan një sërë humbjesh në pjesët jugore dhe veriore të Ukrainës.
Në mënyrë të ngjashme, në një sondazh të shkurtit, 40 për qind e të anketuarve thanë se do të dëshironin që trupat ruse të tërhiqeshin nga Ukraina pa arritur qëllimet e tyre. Për më tepër, rreth dy të tretat e të anketuarve (66 për qind) treguan se do të mbështesnin nënshkrimin e një marrëveshjeje paqeje dhe përfundimin e fushatës ushtarake nëse një vendim i tillë do të vinte nga Putini. Kjo sugjeron që udhëheqja ruse ka një liri veprimi më të gjerë në zgjedhjen e drejtimit të kësaj lufte, duke përfshirë një rrugë de-përshkallëzimi, sesa homologët e saj ukrainas.
Rruga drejt bisedimeve të paqes
Gjersa të dyja palët aktualisht hedhin poshtë mundësinë e negociatave, ka pesë faktorë që mund t’i bëjnë ato më të mundshme në muajt e ardhshëm.
Së pari, që nga fillimi i luftës, Rusia dhe Ukraina kanë rregulluar vazhdimisht pritshmëritë e tyre. Për Rusinë, kjo nënkuptonte dhënien e territoreve që ajo kapi dhe heqjen dorë nga objektiva të caktuara operacionale, si kapja e Kievit dhe Kharkiv. Për Ukrainën, kjo nënkuptonte tërheqjen nga qytetet e mëdha, si Mariupol dhe Severodonetsk, dhe frenimin e operacioneve të saj sulmuese.
Deri më tani, këto rregullime i kanë lënë të dyja palët të sigurta se mund t’i arrijnë qëllimet e tyre përmes përdorimit të vazhdueshëm të forcës. Nëse fusha e betejës stabilizohet dhe linjat e frontit bëhen statike, ideja e bisedimeve mund të bëhet më bindëse, veçanërisht nëse shkalla e viktimave mbetet e lartë.
Së dyti, një përshkallëzim i konsiderueshëm i dhunës dhe kërcënimi në rritje i përdorimit të armëve të shkatërrimit në masë mund të inkurajojë gjithashtu palët ndërluftuese të përfshihen në diplomaci. Nënshkrimi i dy marrëveshjeve të Minskut në shtator 2014 dhe shkurt 2015 u parapri nga operacione të shpejta sulmuese që kërcënuan njërën nga palët me humbje totale.
Një kthesë e ngjashme e ngjarjeve mund të ndodhë nëse Ukraina arrin të shtyjë ushtrinë ruse në linjat e para 2022 dhe të kërcënojë kapjen e territoreve të kontrolluara që nga viti 2014. Përndryshe, Rusia mund të zgjerojë ofensivën e saj në kufijtë e provincave Donetsk dhe Luhansk dhe të kërcënojë të reja rajone në jug ose lindje të Ukrainës. Në secilin skenar – një fitore ruse ose një disfatë ruse që mund të shkaktojë përdorimin e armëve bërthamore – përpjekjet e ndërmjetësimit perëndimor mund të ringjallen për të nxitur de-përshkallëzimin.
Së treti, kapaciteti i vazhdueshëm luftarak i Ukrainës është bërë shumë i varur nga furnizimet e mëtejshme të armatimit të avancuar nga aleatët e NATO-s. Vendet perëndimore, megjithatë, i janë afruar kufijve të kapacitetit të tyre prodhues dhe janë shqetësuar për shterimin e rezervave të tyre.
Përveç kësaj, disa anëtarë të Kongresit të SHBA janë bërë më të hapur për nevojën për një mbikëqyrje më të madhe të dërgesave të armëve në Ukrainë. Ndërkohë, mbështetja publike për dispozitat e ndihmës ushtarake ka rënë, me një të katërtën e amerikanëve (26 përqind) që thonë se SHBA i jep shumë ndihmë Ukrainës dhe vetëm 48 përqind shprehimisht në favor të pajisjes së saj me armatim.
Ndërsa evropianët mbështesin kryesisht ndihmën e mëtejshme për Ukrainën, shumë, veçanërisht në Gjermani dhe Austri, janë bërë gjithnjë e më të paduruar me luftën dhe do të dëshironin ta shihnin atë të përfundonte më shpejt. Në një sondazh të fundit, 48 për qind e të anketuarve në nëntë shtete anëtare të Bashkimit Evropian favorizuan paqen e shpejtë edhe nëse Ukraina dorëzon disa nga territoret e saj si rezultat.
Prandaj, Kievi shfaqet nën presion më të madh për të arritur sukses ushtarak deri në fund të vitit. Në mungesë të përparimit thelbësor në fushën e betejës, aleatët e saj perëndimorë mund të kushtëzojnë ndihmën e mëtejshme me hapa të prekshëm për të kërkuar një armëpushim të negociuar me Moskën.
Së katërti, Rusia gjithashtu mund të jetë më e gatshme të marrë në konsideratë rrugët diplomatike për të dalë nga lufta nëse përballet me një mungesë të papritur burimesh. Rritja e ndjeshme e eksporteve të energjisë në Kinë dhe Indi, deri më tani, i ka lejuar Rusisë të kompensojë humbjet nga rënia e furnizimeve ruse të energjisë në Evropë. Për më tepër, të ardhurat totale të saj nga eksporti i energjisë u rritën ndjeshëm në vitin 2022.
Prandaj, leva ekonomike perëndimore u tregua e pamjaftueshme për të kufizuar burimet e Rusisë për luftën, por mund të funksionojë ende nëse vendet e tjera, si Kina dhe India, i bashkohen përpjekjeve. Edhe nëse Rusia vazhdon të marrë fitime të papritura nga shitja e energjisë, fuqia e saj në rënie në fushën e betejës tregon për probleme municioni, si mungesa e predhave të artilerisë dhe raketave balistike.
Kjo do të thotë se sigurimi i furnizimeve me armë nga vende si Kina mund të jetë vendimtar për kapacitetin e Rusisë për të zhvilluar luftën me të njëjtën egërsi. Nëse Pekini ruan neutralitetin aktual të deklaruar zyrtarisht dhe abstenon nga mbështetja direkte ushtarake për Rusinë, Moska do të detyrohet të rivlerësojë qëndrueshmërinë afatgjatë të fushatës së saj ushtarake.
Së fundi, moderimi në qëllimet e palëve ndërluftuese mund të jetë një tjetër faktor që çon në nisjen e bisedimeve. Kjo, megjithatë, ka të ngjarë të kërkojë një ndryshim në udhëheqjen aktuale në Rusi ose një ndryshim të qëndrimeve të deklaruara më herët të Zelenskyy në baza humanitare ose strategjike. Megjithatë, një zhvendosje nga objektivat maksimaliste në ato të moderuara mund të tregojë hapjen e një hapësire negocimi për të dy palët, e cila u duk se nuk ekzistonte për pjesën më të madhe të vitit të kaluar.
Siç qëndron sot, bisedimet e paqes midis Ukrainës dhe Rusisë duken jashtë sferës së të mundshmes për të dyja palët. Megjithatë, perspektiva e një lufte të pafund ose një humbje e madhe për njërën nga palët mund t’i bëjë negociatat të duken papritur alternativa e vetme e disponueshme. Nëse të dyja palët do të zgjedhin t’i ndjekin ato, do të varet nga zhvillimet larg fushës së betejës.
(Publikuar në Aljazeera, përkthyer nga Klankosova.tv)
