Për herë të parë pas dy dekadash, vendi po kryen një regjistrim. Problemi kryesor është niveli i lartë i emigracionit. Megjithatë, më shumë vëmendje tërheq përbërja etnike
Volker Pabst, Shkup
Në këtë rrethinë, Maqedonia e Veriut është një vend me grila të mbyllura. Kjo ka të bëjë më pak me nevojën për privatësi, sesa me faktin se shumë shtëpi gjatë pjesës më të madhe të vitit janë të pabanuara. Pronarët jetojnë jashtë për një kohë të gjatë, shtëpia në fshatin e tyre shërben vetëm si një bazë për festat dhe ahengjet familjare dhe si një simbol i statusit.
Qeveria po lëviz në errësirë tashmë 20 vjet
Është e padiskutueshme që Maqedonia e Veriut, si të gjitha shtetet në Europën e varfër Juglindore dhe të dobët nga pikëpamja strukturore, karakterizohet nga nivele të larta emigrimi. Aktualisht, askush nuk e di se sa banorë jetojnë në të vërtetë në ish-republikën më jugore të ish-Jugosllavisë.
Edhe Apostol Simovski nuk është përjashtim. “Nuk dua të spekuloj”, tha drejtori i agjencisë kombëtare të statistikave në një intervistë. “Por jam i sigurt që kemi kohë që kemi rënë shumë më pak se dy milionë. Kjo është arsyeja përse regjistrimi është kaq i rëndësishëm”. Sipas të dhënave zyrtare, popullsia e vendit është 2.1 milionë banorë.
Që nga viti 2002, më gjatë se pothuajse kudo tjetër në Europë, nuk ka pasur një studim të besueshëm të popullsisë në Maqedoninë e Veriut. Kjo do të thotë se qeveria ka planifikuar politikën e saj shëndetësore ose arsimore për dy dekada, pa e ditur vërtet se cilat janë nevojat për shkolla dhe spitale.
Edhe për investitorët e mundshëm, nuk ka informacion të besueshëm se ku dhe çfarë fuqi punëtore është në dispozicion. Sepse jo të gjithë ata që largohen nga vendi, gjithashtu çregjistrohen.
Tani, në muajin prill më në fund do të bëhet përsëri regjistrimi, shrkuan “Tagesanzeiger”, transmeton Shtegu.com. Tashmë ka filluar regjistrimi i shtetasve jashtë vendit, një aspekt i rëndësishëm për të marrë një pamje të plotë të ndryshimit demografik.
Opozita, veçanërisht partia nacionaliste maqedonase VMRO, po lufton projektin me një koleksion nënshkrimesh dhe thirrjesh për bojkot, gjoja për shkak të pandemisë. Por në fund të fundit, gjithashtu rezonojnë pyetjet etnike që lehtë mund të instrumentalizohen.
Regjistrimi i fundit i popullsisë u desh të ndërpritet në vitin 2011 pa rezultat, pasi ishin bërë përpjekje për të manipuluar numrat në përbërjen etnike të popullsisë në një mënyrë të synuar.
Rregulli i ndërlikuar i përqindjes për pakicat
Çështjet etnike janë një çështje e ndjeshme kudo në Ballkan. Në Maqedoninë e Veriut, megjithatë, ato janë veçanërisht domethënëse. Sipas Marrëveshjes Kornizë të Ohrit, e cila i dha fund konfliktit të shkurtër të shkaktuar nga përpjekjet secesioniste shqiptare në vitin 2001, disa të drejta të pakicave janë të lidhura me shifrën prej 20 për qind. Një idiomë që flitet nga të paktën një e pesta e qytetarëve, konsiderohet gjuhë zyrtare.
Ligji i gjuhës i vitit 2015 gjithashtu e zbatoi këtë kërkesë në nivel kombëtar. Rregullorja ka për qëllim pakicën shqiptare, e cila në regjistrimin e fundit në vitin 2002 përbënte 25 për qind. Grupet më të vogla etnike si vllehët, turqit ose serbët kanë përqindje vetëm me një shifër. Kombi titullar i sllavomaqedonasve përbënte gati dy të tretat e popullsisë me 64 për qind.
Çështja se në çfarë drejtimi ka ndryshuar përbërja etnike, është po aq e vështirë për t’u përgjigjur si çdo pyetje tjetër në lidhje me popullsinë. Për një kohë të gjatë, minoriteti shqiptar kishte një normë më të lartë të lindjeve sesa maqedonasit, por gjithashtu emigroi në një numër më të madh – jo vetëm në Zvicër.
Efektet e paqarta të shtyrjes
Është gjithashtu e diskutueshme nëse një ndryshim i madh në të vërtetë do të rezultojë në ndryshime ligjore. Kryeministri socialdemokrat Zoran Zaev dhe presidenti Stevo Pendarovski, theksojnë rregullisht se regjistrimi është një çështje teknike. Të drejtat e pakicave të dhëna nuk janë në dispozicion.
“Në lidhje me këtë, unë kam dyshimet e mia”, thotë Aziz Pollozhani. Ish-ambasadori maqedonas në KB në Gjenevë është rektori i Universitetit shqipfolës “Nënë Tereza” në Shkup. “Për sa kohë që ekziston rregulli i përqindjes, gjithmonë mund të ketë probleme”. Në çdo rast, regjistrimi ka të ngjarë të ketë një ndikim në çështjen e përfaqësimit proporcional të grupeve etnike në administratën publike, një dispozitë tjetër e Marrëveshjes së Ohrit.
Në dy dekadat e fundit, përqindja e shqiptarëve në administratë është rritur nga 4 në 19 për qind, falë masave të financimit. Nga pala shqiptare kërkohen përpjekje edhe më të mëdha. Në qarqet nacionaliste maqedonase, megjithatë, ka tashmë ankesa se kryeministri Zaev tani po bën lëshime shumë të mëdha për shqiptarët, pas kompromisit jopopullor në mosmarrëveshjen e emrit me Greqinë.
Vizioni i grupeve etnike dhe gjuhëve plotësisht të barabarta, siç parashikohet nga intelektuali shqiptar Pollozhani bazuar në modelin belg, është padyshim një rrugë e gjatë dhe ndoshta nuk do të arrihet kurrë. Ndryshe nga Maqedonia e Veriut, Belgjika nuk ka asnjë komb titullar.
Instrumentalizimi i çështjeve etnike
“Ne sugjeruam që të mos bëjmë ndonjë pyetje në lidhje me përkatësinë etnike në regjistrim”, thotë statisticienti më i lartë i vendit, Apostol Simovski. “Por për këtë nuk kishte shumicë”.
Në fakt, palët hezitojnë të humbin një mundësi për të nxitur çështjen. Për disa javë tani, po qarkullon sugjerimi që etnia duhet të futet në kartën e identitetit kombëtar.
“Ka pyetje shumë më të rëndësishme për ne: nga cilat zona emigrojnë shumica e banorëve, cilat janë pasojat për tregun e punës? Dhe mbi të gjitha: Çfarë mund të bëjmë në lidhje me këtë?”. Pa një pasqyrë të saktë të situatës, thjesht nuk mund të zhvillohet një politikë e synuar.
Malinka Ristevska Jordanova nga Instituti i Politikave Europiane në Shkup pajtohet, megjithëse ajo ka dyshimet e saj se situata jo e besueshme e të dhënave është pengesa e vetme për një politikë efektive kundër emigracionit. Nuk ka ndonjë marrëveshje reale me problemin, thotë ajo.
“Në vend që të diskutojnë zgjidhjet e mundshme, siç është politika e synuar e imigracionit, njerëzit preferojnë të diskutojnë për ndjeshmërinë etnike dhe kombëtare, siç ndodh zakonisht në Ballkan. Këtë nuk e ndryshon edhe regjistrimi”.
