Kosova festoi 14 vjetorin e pavarësisë nga Serbia vetëm një javë para se ushtarët rusë të kalonin në Ukrainë më 24 shkurt 2022.
Si një vend i vogël, i Evropës Juglindore jo shumë larg Ukrainës, pushtimi e gjeti Kosovën në një pozitë të pasigurt. Lufta, tashmë në ditën e saj të 22-të, paraqet një gamë të gjerë të implikimeve të mundshme për të ardhmen e Kosovës, shkruan “Euro News”, përcjell “Bota sot”.
Gjatë muajve të tensionuar kur njësitë ruse filluan të mblidheshin pranë kufirit ukrainas, shqiptarët e Kosovës tashmë po debatonin nëse Beogradi mund ta përdorte konfliktin si justifikim për të sulmuar Kosovën, e cila shpalli pavarësinë nga Serbia në 2008.
Në të vërtetë, ka pak evropianë që e kuptojnë më mirë se çfarë po kalojnë ukrainasit, sesa populli i Kosovës, i cili duhej të duronte një konflikt të zhvilluar nga një shtet fqinj dhe i nxitur nga ideologjia nacionaliste pak më shumë se 20 vjet më parë.
“Nëse Rusia do të ishte në gjendje të përparonte shpejt në Ukrainë, Ballkani do të ishte në telashe të vërteta”, tha analisti Agon Maliqi.
Lufta e Kosovës e vitit 1998 ishte një kulm i viteve të represionit shtetëror të Jugosllavisë kundër shqiptarëve etnikë; nëntë vjet pasi Sllobodan Millosheviqi kishte hequr autonominë e Kosovës duke e futur krahinën nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Beogradit.
Lufta midis forcave jugosllave dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës zgjati deri në qershor 1999 dhe përfundoi vetëm pasi NATO kreu një fushatë bombardimi kundër Serbisë për rreth tre muaj në një përpjekje për të dëbuar forcat e Millosheviçit nga Kosova.
Pjesa më e madhe e raportimeve në mediat perëndimore që e kanë përshkruar konfliktin në Ukrainë si lufta e parë evropiane që nga Lufta e Dytë Botërore, e kanë lënë pas dore këtë konflikt, si dhe luftërat nga Sllovenia në Maqedoni që shoqëruan shpërbërjen e Jugosllavisë në vitet 1990.
Kur filloi lufta në Ukrainë, Kosova shpejtoi të zgjidhte anën e saj: ndërtesa qeveritare u ndriçua me ngjyrat e verdha dhe blu të flamurit ukrainas. Kosova gjithashtu dha mbështetjen për 20 gazetarë nga Ukraina dhe u zotua të pranojë 5,000 refugjatë.
Afiniteti i ndërsjellë kulturor dhe aleanca e qëndrueshme politike ndërmjet Serbisë dhe Rusisë e bënë Beogradin një lojtar të rëndësishëm në periferi të aventurës më të re ushtarake të Putinit, duke e tërhequr në mënyrë të pashmangshme Kosovën në listën e vendeve të nxehta në këtë pjesë të rajonit që mund të shohë një përhapje të luftës.
Të vetëdijshëm për cenueshmërinë e rajonit, diplomatët perëndimorë reaguan shpejt: ministrja gjermane e Punëve të Jashtme, Annalena Baerbock, vizitoi Sarajevën, Prishtinën dhe Beogradin, ndërsa Borrell vizitoi Shqipërinë duke nisur një turne në rajon dhe dha mesazhe shprese për një integrim të shpejtë në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor në dritën e ngjarjeve të fundit në Evropë.
Çështjet e sigurisë
Qeveria e Kosovës themeloi “Fondin e Sigurisë” dhe ftoi qytetarët që të dhurojnë fonde për ushtrinë e re të Kosovës. Por, edhe pse popullore, nisma nuk pritet të ketë ndonjë ndikim të madh në fuqinë e ushtrisë së Kosovës, përcjell “Bota sot”.
Qeveria ka formuar gjithashtu një grup punues për ofertën e Kosovës për anëtarësim në NATO, i cili pengohet nga fakti se pesë vende anëtare të BE-së – Spanja, Greqia, Sllovakia, Rumania dhe Qiproja – nuk e njohin pavarësinë e saj.
Kosova ka një prani të NATO-s me misionin e KFOR-it që vazhdon të shërbejë si garanci për sigurinë e Kosovës sipas marrëveshjes së Kumanovës të arritur në vitin 1999 që i dha fund fushatës 78-ditore të bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë.
Serbia vazhdon të mbajë një ndikim të madh në pjesën veriore të Kosovës përgjatë kufirit. Në Bosnje dhe Hercegovinë, Millorad Dodik, anëtari serb boshnjak i presidencës trepalëshe ka kërcënuar në mënyrë aktive një ndarje të Republika Srpska.
Analisti politik dhe eksperti Agon Maliqi thotë se Rusia ka ndjekur një rrugë agresive në Ballkan duke investuar në mbajtjen e konflikteve të hapura në Bosnje dhe Kosovë, pasi ishte përpjekur në mënyrë aktive të pengonte anëtarësimin në NATO të Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut në përpjekje për të krijuar fronte destabilizimi në lufta e ndikimit me Perëndimin në rajon.
Maliqi beson se ekzistonte rrezik real që konflikti në Ukrainë të përshkallëzohej në Ballkan, por rezistenca e ukrainasve dhe reagimi i shpejtë nga perëndimi e mbajtën situatën nën kontroll.
“Nëse Rusia do të ishte në gjendje të përparonte shpejt në Ukrainë dhe reagimi nga Perëndimi nuk do të ishte ashtu siç është, Ballkani do të ishte në telashe të vërteta”, tha ai.
Serbia nuk pranoi t’i bashkohej listës së gjatë të vendeve që vendosin sanksione kundër Rusisë dhe ishte i vetmi vend në Evropë me demonstrata pro-ruse të mbajtura në kryeqytetin e saj pas fillimit të pushtimit rus.
Gazetat tabloide të Beogradit, që shihen të jenë nën ndikimin e presidentit Aleksandar Vuçiq, e pasqyruan në mënyrë disi të çuditshme luftën si një sulm të Ukrainës kundër Rusisë.
Por Beogradi miratoi gjithashtu rezolutën e OKB-së që dënon luftën ruse të agresionit, të cilën kritikët e shohin si një përpjekje të Serbisë për të marrë tortën e saj dhe për ta ngrënë atë, duke përdorur lidhjet e saj me Rusinë si një levë në marrëdhëniet e saj me Perëndimin.
Dialogu i Kosovës me Serbinë
Procesi i gjatë i dialogut të Kosovës me Serbinë, i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, ka pasur shumë pengesa gjatë rrugës. Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Punët e Jashtme, Josep Borrell – aktualisht në një vizitë turne në rajon – pranoi se dialogu “nuk po ecën me ritmin që duhet”, përcjell “Bota sot”.
Ky proces, i parë si një hap vendimtar për të dyja vendet në aspiratat e tyre për t’u anëtarësuar në BE, hyri në një fazë të re të status-quo-së kur qeveria aktuale e Kosovës erdhi në pushtet afërsisht një vit më parë.
Kryeministri Albin Kurti ka refuzuar vazhdimisht ta konsiderojë dialogun me Serbinë si prioritet, duke ndërtuar një narrativë se Prishtina nuk mund të përfitojë nga urgjenca me të cilën po trajtohej procesi nga paraardhësit e tij dhe BE-ja ndërmjetësuese.
Frika nga veprimet e mundshme destabilizuese në rajon mund t’i japë Vuçiqit leva kundër Perëndimit, paralajmëron Donika Emini, eksperte e politikës e specializuar në procesin e dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Nga ana tjetër, Emini thekson se kriza aktuale mund të ndihmojë edhe Kosovën për të forcuar pozitën e saj dhe për ta shfrytëzuar situatën për të tejkaluar sfidat e mbetura shtetformuese.
Emini shton se anëtarësimi në BE nuk është ende një proces i thjeshtë, sidomos për Kosovën, “edhe pse janë shfaqur nevoja imediate për integrimin e Ballkanit Perëndimor”.
“Normat aktuale po sfidohen, por nuk do të ketë përparim në procesin e integrimit pa një angazhim aktiv të elitave politike në Ballkan për reforma të mëtejshme dhe demokratizim.”
Maliqi pajtohet se procesi i integrimit për vendet e Ballkanit Perëndimor mund të marrë një shtysë të re, me BE-në që sheh një nevojë urgjente për të afruar rajonin, por paralajmëron kundër “ndërtimit të shumë iluzioneve”.
Në përgjithësi, ai mendon se lufta në Ukrainë mund të ndihmojë për të zhvendosur pozicionet e vjetra në Ballkan dhe për të zvogëluar ndikimin e Rusisë.
“Ndikimi i Rusisë në Ballkan po zbehet, dhe me këtë, Serbia po humbet pozicionin e saj shantazhues [në drejtim të Perëndimit]”.
