Nga Joschka Fischer
Epoka e stabilitetit global pas vitit 1945 ka mbaruar dhe ka shkuar. Nga bota bipolare e Luftës së Ftohtë tek bota unipolare e dominuar nga amerikanët që e zëvendësoi atë, ne kemi përfituar prej kohësh nga një ndjenjë e rendit strategjik. Megjithëse pati shumë luftëra më të vogla (dhe madje disa më të mëdha), nga Koreja dhe Vietnami në Lindjen e Mesme dhe Afganistan, sistemi ndërkombëtar mbeti përgjithësisht i qëndrueshëm dhe i paprekur.
Megjithatë, që nga fillimi i mijëvjeçarit të ri, ky stabilitet i ka lënë gjithnjë e më shumë vendin një rivaliteti të përtërirë midis fuqive të mëdha, ndër to Shtetet e Bashkuara dhe Kina. Për më tepër, ka qenë prej kohësh e qartë se India, Brazili, Indonezia, Afrika e Jugut, Arabia Saudite, Irani dhe ndikimi politik dhe strategjik i ekonomive të tjera në zhvillim do të rritet, si dhe roli i tyre brenda sistemit global. Në kontekstin e një konflikti të thelluar midis Kinës dhe SHBA-së, këto fuqi në rritje do të kenë shumë mundësi për të luajtur njërën nga dy superfuqitë e shekullit të njëzet e një kundër tjetrës. Në të vërtetë, shumë nga këto mundësi duken shumë të mira për t’u humbur.
Në Rusi, ndërkohë, elitat politike janë konsumuar nga fantazitë e rikthimit të shtrirjes territoriale dhe peshës gjeopolitike të Bashkimit Sovjetik – dhe të Perandorisë Ruse para tij. Nën presidentin Vladimir Putin, politika ruse ka synuar gjithnjë e më shumë të përmbysë trashëgiminë e epokës së menjëhershme të pas Luftës së Ftohtë. Në të kundërt, Perëndimi – që nënkupton SHBA-në dhe Bashkimin Evropian, pas zgjerimit që nga viti 2004 – ka aderuar në zgjidhjen bazë të pas Luftës së Ftohtë në Evropë. Për këtë qëllim, ajo ka mbetur e përkushtuar në mbrojtjen e vlerave bazë si e drejta e vendeve për vetëvendosje dhe paprekshmëria e kufijve të njohur ndërkombëtarisht.
Këto vlera dhe angazhime të ndryshme e bënë të pashmangshëm një konflikt mbi ish-republikat e Bashkimit Sovjetik, siç e pamë në Gjeorgji në vitin 2008. Në Ukrainë, hapi i parë erdhi kur Rusia aneksoi Krimenë në 2014; por pika e thyerjes nuk erdhi deri në shkurtin e kaluar, kur Kremlini nisi pushtimin e tij në shkallë të plotë të vendit dhe i dha një fund vendimtar epokës së paqes në Evropë. Edhe një herë, kontinenti po ndahet në dy kampe.
Përpjekja e Putinit për të rishkruar historinë me forcë nuk është vetëm një tragjedi për popullin ukrainas dhe një sfidë për sigurinë evropiane; është gjithashtu një qortim për të gjithë sistemin ndërkombëtar të shteteve kombëtare. Në fund të fundit, shumë nga fuqitë globale të reja dhe në zhvillim kanë refuzuar të anojnë në mënyrë të paqartë me Ukrainën, dhe disa – duke ndjekur drejtimin e Kinës – kanë qëndruar në mënyrë eksplicite me Rusinë ose kanë mbetur “neutrale” në interes të përfitimit të disa avantazheve taktike. Implikimi është se këto vende janë të gatshme të anashkalojnë një shkelje flagrante të parimeve thelbësore që mbështesin stabilitetin global.
Por rreziku më i gjerë për sistemin ndërkombëtar nuk buron nga lufta në Ukrainë (Rusia është shumë e dobët për të paraqitur një kërcënim të vërtetë global), por nga përkeqësimi i marrëdhënieve SHBA-Kinë. Vërtetë, pavarësisht retorikës luftarake të Kinës mbi Tajvanin dhe ushtrimeve të saj agresive detare në ujërat përreth ishullit, konfrontimi i deritanishëm është më pak ushtarak sesa ekonomik, teknologjik dhe politik. Por kjo është rehati e ftohtë, sepse është një konflikt që intensifikohet me shumën zero.
Disa nga humbësit më të mëdhenj në këtë përballje ka të ngjarë të jenë Japonia dhe Evropa. Firmat kineze kanë ndërtuar kapacitete masive prodhimi në industrinë e automobilave – veçanërisht në automjetet elektrike (EV-të) – dhe tani janë gati të tejkalojnë prodhuesit evropianë dhe japonezë të automobilave që kanë qenë prej kohësh dominues në nivel global.
Për t’i bërë gjërat edhe më keq, përgjigja e vetë Amerikës ndaj konkurrencës kineze është të ndjekë një politikë industriale që do të jetë në kurriz të prodhuesve evropianë dhe japonezë. Legjislacioni i fundit si Akti i Reduktimit të Inflacionit, për shembull, ofron subvencione të mëdha për makinat e prodhuara në SHBA. Nga këndvështrimi i SHBA-së, politika të tilla vrasin dy zogj me një gur: mbrojtja e prodhuesve të mëdhenj vendas dhe ofrimi i tyre me stimuj për të ndjekur zhvillimin e EV.
Rezultati përfundimtar do të jetë një riorganizim i plotë i industrisë globale të automobilave, me Japoninë dhe Evropën (kryesisht Gjermaninë) duke humbur konkurrencën dhe pjesën e tregut. Dhe që të mos harrojmë, ky zhvillim i madh ekonomik përfaqëson thjesht fillimin e një konfrontimi shumë më të madh global dhe riorganizimit strategjik.
Jo vetëm që Evropa duhet të bëjë shumë përpjekje për të ruajtur modelin e saj ekonomik gjatë këtij riorganizimi të ekonomisë globale. Ajo gjithashtu duhet të menaxhojë kostot e larta të energjisë, hendekun në rritje të teknologjisë dixhitale përballë dy superfuqive dhe nevojën urgjente për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes për t’iu kundërvënë kërcënimit të ri nga Rusia. Të gjitha këto prioritete do të bëhen edhe më urgjente me afrimin e zgjedhjeve të ardhshme presidenciale në SHBA, duke pasur parasysh mundësinë e dallueshme që Donald Trumpi të mund të kthehet në Shtëpinë e Bardhë.
Kësisoj Evropa e gjen veten veçanërisht të pafavorizuar. Ajo banon në një rajon gjithnjë e më të rrezikshëm, megjithatë mbetet një konfederatë e shteteve-kombe sovrane që nuk kanë grumbulluar kurrë vullnetin për të arritur integrimin e vërtetë – edhe pas dy luftërave botërore dhe Luftës së Ftohtë prej dekadash. Në një botë të dominuar nga shtete të mëdha me buxhete ushtarake në rritje, Evropa ende nuk është një fuqi e vërtetë.
Nëse do të mbetet kësisoj, varet nga evropianët. Bota nuk do të presë që Evropa të rritet. Nëse Evropa do të përballet me rirenditjen e sotme globale, më mirë të fillonte së shpejti – ose, mundësisht edhe dje.
(Publikuar në Project Syndicate, përkthyer nga Klankosova.tv)
