Nga Marwan Bishara
Zgjedhjet në Turqi të 14 majit po tërheqin vëmendje të konsiderueshme ndërkombëtare, me mediat kryesore që i quajtën ato “zgjedhjet më të rëndësishme të vitit 2023”. Shumica në Perëndim duket se shpresojnë se turqit do të zëvendësojnë më në fund Presidentin Recep Tayyip Erdogan dhe Partinë e tij për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) me një udhëheqje liberale më të përshtatshme që do të sjellë një ndryshim të thellë në politikat e brendshme dhe ndërkombëtare të vendit.
Ky mund të jetë mendim i dëshiruar. Edhe nëse Erdogani votohet, dhe kjo është një nëse e madhe, trashëgimia e tij do të vazhdojë të qëndrojë.
Në Perëndim, presidenti turk është përshkruar si “Putini tjetër”, një autokrat populist, përçarës, i vendosur për të ndjekur ëndrrën e tij për perandorinë. Ai është kritikuar për kryesimin e një sistemi të përhapur nepotizmi, një ekonomie të dobët, inflacion të lartë dhe zhvlerësim të monedhës.
Nga ana tjetër, rivali i tij kryesor, kandidati i opozitës Kemal Kilicdaroglu, portretizohet si një udhëheqës konsensual, modest dhe i përgjegjshëm që do të rivendosë demokracinë dhe do të përmirësojë marrëdhëniet me Perëndimin nëse fiton. Në mënyrë të parashikueshme, karakterizime të tilla janë dënuar nga mediat pro-Erdoganit të Turqisë dhe janë tallur si arrogante dhe fantastike.
Me afrimin e zgjedhjeve, ende nuk është e qartë se kush do të jetë presidenti i ardhshëm. Shumica e sondazheve kombëtare parashikojnë një garë të ngushtë me Erdoganin që mbetet pas Kilicdaroglu me disa pikë përqindjeje. Por anketuesit janë përgjithësisht politikë dhe jo të besueshëm, dhe shumë prej votuesve duket se janë të shtyrë më shumë nga mospëlqimi i tyre për Erdoganin sesa nga dashuria për Kilicdaroglu.
Në realitet, fitimi ka të bëjë me marrjen e njerëzve që të paraqiten në qendrën e votimit dhe presidenti aktual është treguar mjaft i shkathët në grumbullimin e bazës së tij. Si një politikan me përvojë dhe aktivist karizmatik, Erdogani ka fuqizuar bazën e tij mes konservatorëve nga zonat rurale dhe të klasës punëtore. Mbështetësit e tij duken më të përkushtuar dhe më të investuar në rizgjedhjen e tij sesa koalicioni i gjashtë partive opozitare është i përkushtuar ndaj kandidatit të tij dhe, për rrjedhojë, ka më shumë gjasa të shkojnë të votojnë, të bjerë shi ose diell.
Erdogani e kupton qartë se zgjedhjet fitohen dhe humben kryesisht për çështjet e brendshme dhe jo të jashtme. Prandaj, ai ka shfrytëzuar levat e shtetit në avantazhin e tij, duke bërë njoftime të mëdha në prag të zgjedhjeve për fatet e ardhshme të Turqisë.
Nëse Erdogan fiton, ai me siguri do të dyfishojë agjendat e tij të brendshme dhe të jashtme, veçanërisht ndaj Rusisë, Evropës dhe Shteteve të Bashkuara. Ai do të vazhdojë të ndjekë një qasje hibride ndaj fuqive të mëdha duke balancuar interesat turke me Perëndimin dhe Rusinë. Ai do të ruajë anëtarësimin e Turqisë në NATO duke forcuar marrëdhëniet tregtare dhe gjeopolitike me Rusinë.
Kilicdaroglu, nga ana tjetër, mund të jetë i prirur të ndryshojë disa nga politikat e brendshme politike dhe ekonomike të paraardhësit të tij dhe të zhbëjë disa nga masat joliberale të miratuara që nga grushti i dështuar i Turqisë në vitin 2016 në favor të institucionalizmit më të madh. Por, duke gjykuar nga të dhënat historike, udhëheqësit në Turqi dhe gjetkë priren të mbajnë pushtetet ekzekutive dhe privilegjet që trashëgojnë nga paraardhësit e tyre. Testi i lakmusit për Kilicdaroglu mund të jetë gatishmëria dhe aftësia e tij për të ndryshuar reformat kushtetuese të Erdoganit dhe për të rikthyer sistemin parlamentar.
Kilicdaroglu, të cilit i mungon përvoja e politikës së jashtme, ka qenë i përqendruar në çështjet e brendshme dhe ekonominë në rënie. Nëse zgjidhet, ai ka të ngjarë të zbusë tonin e Turqisë ndaj partnerëve të saj perëndimorë dhe të NATO-s dhe të heqë veton ndaj anëtarësimit të Suedisë në aleancën ushtarake.
Por është e dyshimtë se ai do të sakrifikonte marrëdhëniet fitimprurëse ekonomike dhe energjetike të Ankarasë me Moskën – veçanërisht pasi tregtia dypalëshe arriti në 70 miliardë dollarë vitin e kaluar – për të kënaqur Perëndimin. Me ish-aleatin dhe strategun e Erdoganit Ahmet Davutoglu tani në anën e tij, Kilicdaroglu ka të ngjarë të mbajë qëndrimin aktiv rajonal dhe ndërkombëtar të Turqisë, i cili, pavarësisht disa pengesave, i ka shërbyer interesave ekonomike dhe gjeopolitike të vendit. Kur bëhet fjalë për nacionalizmin, sekularizmin dhe çështjen kurde, mund të ndodhë një ndryshim, por do të ketë ende vazhdimësi.
Prandaj, mos prisni që Turqia të bëjë një kthesë dhe të kthehet në gjendjen e saj të para 2002-ës, e lëre më të heqë dorë nga pozita e saj e zgjeruar gjeopolitike si një fuqi rajonale për t’u marrë parasysh. Në të vërtetë, shpresat perëndimore për një rivendosje me Ankaranë mund të bien të sheshta, por ky mund të mos jetë një problem i tillë në Uashington dhe Bruksel.
Të dyja palët kanë qenë realiste kur bëhet fjalë për politikën e jashtme, pavarësisht retorikës së madhe për parimet dhe të drejtat e njeriut. Dhe duke gjykuar nga qetësimi i tyre ndaj regjimeve autokratike të Lindjes së Mesme, interesat e tyre në përgjithësi i tejkalojnë vlerat. Prandaj, Perëndimi do të pranojë se Turqia gjithashtu ka aspirata rajonale, pavarësisht nga rezultati i zgjedhjeve.
Pas dy dekadash në pushtet, Erdogani ka transformuar rrënjësisht politikën e brendshme dhe politikën e jashtme të Turqisë, dhe do të ishte e vështirë të rikthehej kjo, veçanërisht pasi AKP-ja e tij është shfaqur si një forcë e fuqishme politike me ndikim social dhe burokratik depërtues. Duajeni ose urreni atë, duhet pranuar se Erdogan ka qenë një president konsekuent që do të lërë gjurmë në Turqi, pavarësisht nëse ai fiton apo humb në zgjedhjet e ardhshme.
(Publikuar në AlJazeera, përkthyer nga Klankosova.tv)
