Shkruan:
Marrëveshja e së Premtes së Mirë, e cila solli paqen në Irlandën e Veriut, u nënshkrua 25 vjet më parë. Megjithëse çdo konflikt është unik, i diferencuar nga shkaku, kohëzgjatja, mbështetja e jashtme dhe shumë faktorë të tjerë, disa mësime nga procesi që çoi në marrëveshje janë të dallueshme dhe ia vlen të dallohen.
Njëzet e pesë vjet më parë, unë, së bashku me kryeministrin irlandez Bertie Ahern, presidentin amerikan Bill Clinton dhe liderët e katër partive kryesore politike të Irlandës së Veriut, paraqitëm atë që u bë e njohur si Marrëveshja e së Premtes së Mirë (GFA). Kjo marrëveshje zgjidhi një konflikt që kishte shkaktuar mijëra vdekje, pikëllim dhe shkatërrim të patreguar për dekada, ndoshta për shekuj.
Paqja, ashtu si institucionet politike nga të cilat u ngrit GFA, ishte e papërsosur dhe e brishtë dhe mbetet e tillë. Por krahasoni Irlandën e Veriut sot me atë se si ishte një çerek shekulli më parë, dhe ju mund ta quani me ligj atë që është arritur një transformim. Paqja është mbajtur, ekonomia është dyfishuar në përmasa dhe Belfasti, një qytet që dikur ishte i veshur me tela me gjemba dhe i mbuluar me patrulla ushtarake, tani është një qytet i lulëzuar evropian me një sektor teknologjik në lulëzim dhe një jetë nate plot gjallëri.
Pra, kemi arsye për kremtim të kujdesshëm në këtë përvjetor. Është e vështirë të mendohet për një proces tjetër vërtet të suksesshëm paqeje në historinë e fundit.
Më pyesin shpesh nëse ka mësime nga GFA për zgjidhjen e konflikteve diku tjetër në botë. Realiteti është se çdo konflikt është unik, i diferencuar nga shkaku, kohëzgjatja, mbështetja e jashtme dhe shumë faktorë të tjerë. Megjithatë, disa mësime janë të dallueshme dhe ia vlen të dallohen.
Së pari, paqja nuk mund të zë rrënjë pa një kornizë të rënë dakord që shihet nga të dyja palët si konceptualisht e drejtë. Në rastin e Irlandës së Veriut, pjesa thelbësore e GFA ishte i ashtuquajturi parim i pëlqimit: ata që duan një Irlandë të bashkuar duhet të pranojnë që Veriu duhet të mbetet pjesë e Mbretërisë së Bashkuar për aq kohë sa shumica atje dëshiron. Ky ishte një lëshim i madh për sindikalistët e Irlandës së Veriut.
Në këmbim, sindikalistët pranuan parimin e trajtimit të barabartë dhe të drejtë për komunitetin nacionalist, kryesisht katolik romak, i mbështetur nga institucione të reja në fusha si policia dhe drejtësia, dhe nga njohja, nëpërmjet bashkëpunimit me Republikën Irlandeze, të aspiratës nacionaliste për unitet. të Irlandës.
Por procesi i paqes izraelito-palestinez, i bazuar në të ashtuquajturën zgjidhje me dy shtete, tregon se vetëm një kornizë është e pamjaftueshme. Së dyti, pra, një proces paqeje ka nevojë për vëmendje të vazhdueshme nga ata që janë të përfshirë. Një kornizë e rënë dakord është vetëm një fillim. Është udhërrëfyesi, jo destinacioni.
Arritja e paqes kërkon kohë, durim, kreativitet dhe vendosmëri të patundur e të pandërprerë. Proceset e paqes janë pikërisht kjo: një proces, jo një ngjarje. Pra, kemi shpenzuar vite të gjata – gjithsej nëntë – në zbatim, me shumë kriza, pengesa dhe pengesa gjatë rrugës. Secili prej tyre mund ta kishte mbyllur procesin nëse nuk do ta kishim mbajtur atë.
Së treti, negociatorët nuk duhet të kenë frikë të kërkojnë ndihmë nga jashtë. “Askush nuk e kupton vërtet mosmarrëveshjen tonë si ne,” thonë ata. Kjo është e saktë, por ndonjëherë moskuptimi i mosmarrëveshjes siç bëjnë ata mban çelësin për zgjidhjen e tij. Ndërhyrjet e Klintonit dhe senatorit amerikan George Mitchell, dhe vizita e mëpasshme në Irlandën e Veriut dhe mbështetja për procesin nga Presidenti Xhorxh Ë. Bush, erdhën në pika që ishin të rëndësishme për sigurimin e strukturave të mbështetjes financiare dhe politike. Bashkimi Evropian, gjithashtu, ishte gjithmonë në kërkim të mënyrave për të ndihmuar, dhe fleksibiliteti i BE-së përballë trazirave të fundit të lidhura me Brexit në Irlandën e Veriut është një shembull tjetër klasik i ndihmës së jashtme që ndihmon për të kapërcyer tensionin e brendshëm. Pra, mos kini frikë nga të huajt; perdori ato.
Kjo sigurisht kërkon një komponent të katërt: lidership shembullor. Paqja në Irlandën e Veriut nuk do të kishte ndodhur kurrë pa të. Udhëheqësit duhej të përgatiteshin t’u tregonin mbështetësve të tyre të vërteta të pakëndshme, të pranonin kritikat dhe të duronin britmat e tradhtisë. Herë pas here gjatë procesit, kishte momente kur gjëja më e lehtë për t’u bërë binte në kundërshtim me gjënë e duhur. Për fat të mirë, ne kishim udhëheqës të gatshëm – shpesh me kosto të madhe personale – të merrnin rrugën e duhur, jo atë më të lehtë.
Së pesti, një proces i suksesshëm ka më shumë gjasa nëse ata që janë të përfshirë në të kanë besim te njëri-tjetri. Unë u them gjithmonë studentëve se politika është personale; është një biznes i njerëzve. Për shkak se ka kaq shumë çështje të ndërlikuara për t’u zgjidhur, sepse politika e çdo personi mund të tregojë në drejtime të ndryshme, nëse jo të kundërta, ju duhet të jeni në gjendje të keni biseda të hapura, të sinqerta dhe strategjike.
Partneri juaj në këtë proces ka një problem? Shihni nga këndi i tyre. Diskutoni atë. Gjeni një zgjidhje së bashku. Miqësia mund të jetë shumë e vështirë për t’u arritur, por partneriteti nuk është.
Së gjashti, të gjitha palët duhet të pranojnë se konflikti do të ketë shkaktuar mosbesimin më të thellë. Arritja e një marrëveshjeje nuk është e njëjta gjë me zhvillimin e besimit. E para është formale. Ky i fundit është emocional. Pra, pranoje atë. Kërkimi i mënyrave për të krijuar besim është një investim që do të paguajë dividentët më të pasur.
Më në fund, mos u dorëzo kurrë. Njerëzit janë kaq cinikë për politikën, zakonisht sepse shohin pak ndryshime në jetën e tyre të përditshme. Por kthehu pas një moment. Lëvizja e gjerë e historisë është si një pikturë impresioniste: ajo që duket si një mjegull nga afër zbulohet në distancë.
Me distancën prej 25 vitesh, mund të shohim se GFA solli një ndryshim real, të gjerë. Shumica që jetojnë sot janë përfitues të saj. Nuk ka rëndësi nëse e dinë apo mendojnë për të. Ajo që ka rëndësi është se është bërë.
Tony Blair, ish-kryeministër i Mbretërisë së Bashkuar, tani shërben si Kryetar Ekzekutiv i Institutit Tony Blair për Ndryshimet Globale.
(Botuar në Project Syndicate, përkthyer nga Klankosova.tv)
